Hoe komen goede mensen tot gruweldaden ? (1)

Nee, ik heb het niet over mijn dagdagelijkse leven noch over wat ik in de krant lees, maar over toestanden zoals de Holocaust, waar 'gewone' Duitsers gruwelijke dingen deden, zij het dat ze daar geïnstrueerd werden door een zogenaamd hoger gezag.
Of wat met de beelden die we te zien kregen over de wrede behandeling van gevangenen in Irak, in Abu Ghraib ?

En hoe ik tot al dergelijke gedachten kom ? Door het lezen van een superinteressant (maar niet zo zonnig) boek, Het Lucifer Effect. Het is geschreven door Zimbardo, die in 1971 het Stanford Prison Experiment bedacht. Een groep studenten deed er vrijwillig mee aan de nabootsing van het gevangenisleven en dat voor 14 dagen. Voor hun deelname werden ze 'gescreend', mensen met psychische of fysieke problemen werden geweerd, wat overbleef waren gewone studenten, middelklas. Of een student de rol van gevangenisbewaarder als wel van gevangene kreeg, werd door het lot bepaald.

Zimbardo heeft het experiment uiteindelijk voortijdig moeten beëindigen. Mensen gingen zo op in hun rol dat ze er van hun ethische normen niet veel overschoot. Zimbardo, als leider van het experiment ging zelf zo op in het gebeuren dat hij zelfs zijn rol als wetenschapper en observator van het project vergat en zich geheel liet meeslepen. Dankzij een interventie van buiten, een kritische vraagstelling, zag hij wat er gebeurde.

Zimbardo heeft jaren niet over het experiment geschreven, tot hij de beelden zag van Abu Ghraib en opnieuw parallelen zag. Ook hier was de vraag aan de orde : hoe komt het dat 'doodnormale' mensen tot zo'n gruwel in staat zijn ? In welke omgeving 'worden' mensen zo ?

Hier alvast een (lang) fragment over het Stanford Experiment. Wordt vervolgd !

"In het algemeen geloof ik dat mensen weer naar discretie zullen gaan verlangen, naar stilte ook. Een van de grootste uitdagingen van onze tijd is het opnieuw aanleren van ons concentratievermogen. Het voorbije decennium pleegde een aanslag zonder voorgaande op ons vermogen om onze gedachten tijdelijk te focussen. Even stilzitten en nadenken zonder toe te geven aan het nerveuze verlangen om naar een of ander toestel te grijpen: dat kunnen we haast niet meer. We gaan ervan uit dat er op eender welk moment iets kan gebeuren dat onze zekerheden onderuit haalt. Iets dat het, zo we het niet ogenblikkelijk vernemen, onmogelijk zou maken om onszelf en onze omgeving te begrijpen."

"Tegelijkertijd laten we niets echt doordringen in ons hoofd. Zoals een film die de avond zelf zoveel indruk maakt dat we over onszelf willen nadenken, maar een dag later alweer vergeten is. Vergelijk maar eens de drie boeken die een rijke Engelse familie rond 1250 bezat met de duizend boeken die een student humane wetenschappen nu al bekeken heeft voor hij zijn diploma ontvangt. Ook in relatie tot kennis, mensen en ideeën zou diëten mogelijk moeten zijn. Net als ons lichaam, kunnen onze hersens al eens een vastenperiode gebruiken." 


Alain de Botton
U kan een deel van het interview hier lezen en de rest vind je in de Weekend Knack van deze week. 

leesvoer voor (marathon-)lopers !

Daniel Marchant bekeek de menigte en vroeg zich voor de zoveelste keer af waarom hij een marathon ging lopen. In het licht van de vroege zon waren duizenden mensen aan het stretchen en hun benen aan het masseren of ze namen af en toe een slokje water. (...)


De marathon was drie kwartier bezig, toen Marchant hem voor het eerst in het oog kreeg. De man - een Aziaat, half dertig, tengere gestalte, zware bril - liep achter een groepje lopers een twintigtal meters voor hen en rende even snel als zij, maar leek zich niet lekker te voelen. (...) Hij transpireerde ook heel erg, zelfs te erg voor deze hitte. Maar het was de riem om zijn middel die de aandacht van Marchants getrainde oog had getrokken. (...)


"Dat horloge van jou," zei Marchant, "GPS ?"
"Sat Runner", antwoordde de man. (...)


Pardeep droeg een gordel met explosieven die op de een of andere manier was verbonden met de GPS-ontvanger aan zijn pols. Hij scheen eerder een onwillig deelnemer te zijn dan een zelfmoordenaar. Als hij langzamer ging lopen zouden de explosieven ontploffen. Hetzelfde zou gebeuren als hij afweek van de route van de marathon, waarvan de waypoints waren ingevoerd in de gps. En om de een of andere reden scheen Pardeep in de buurt van de ambasadeur te moeten blijven, waarschijnlijk vanwege een soortgelijke GPS-ontvanger aan diens pols.

Jon Stock, Buiten Adem ,de marathon van Londen, 35 000 deelnemers, 1 bomgordel, Antwerpen 2009